Του Αλέξανδρου Χατζηλιάδη Οι διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα την προηγούμενη εβδομάδα στις Βρυξέλλες κράτησαν τη χώρα μας στη ζώνη του ευρώ. Προς το παρόν τουλάχιστον. Οι συζητήσεις σε κορυφαίο επίπεδο, πέρα από το γεγονός αυτό, ανέδειξαν και μια σειρά ζητημάτων βαρύνουσας σημασίας.
• Υπάρχει πλέον ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ του ευρωπαϊκού βορρά και του ευρωπαϊκού νότου
• Η παραμονή μιας χώρας στην Ευρωζώνη δεν είναι αμετάκλητη με ό,τι σημαίνει αυτό για το ίδιο το νόμισμα
• Η Γερμανία έχει πλέον αντίπαλο στην Ε.Ε. Συνολικό σχέδιο για την πορεία ενός κράτους έχουν μόνο οι Γερμανοί (το γνωστό νεοφιλελεύθερο όραμα μέσω του οποίου θα ηγούνται στην Ευρώπη), σημειώνω μάλιστα ότι ο εν λόγω σχεδιασμός αφορά το ίδιο το κράτος, σχεδιασμό για την πορεία της Ε.Ε. μάλλον δεν έχει κανένας.
Αποτέλεσμα αυτών είναι ότι η Ε.Ε. αντιδρά πλέον στα τεκταινόμενα ανά περίπτωση, χωρίς σαφή πολιτική κατεύθυνση και αναλαμβάνει δράση απέναντι σε δεδομένα γεγονότα μόνο όταν αναγκάζεται εκ των συνθηκών να το πράξει. Μάρτυρες αυτής της πρακτικής αποτελούν π.χ. η μεταναστευτική, η εξωτερική, η κοινωνική και η ενεργειακή πολιτική, αλλά και ο γραφειοκρατικός μανδύας που περιβάλει την Ε.Ε. κάτω από τον οποίο ασφυκτιά ο ευρωπαίος πολίτης έχοντας να αντιμετωπίσει μια διοικητική και πολιτική φρασεολογία και λεξιλόγιο, που πιο πολύ τον βυθίζει μέσα σε μια χοάνη ασάφειας παρά ξεκαθαρίζει τα πράγματα.
Ας δούμε όμως λίγο πιο αναλυτικά τα παραπάνω σημεία: Το χάσμα Βορρά / Νότου είναι δεδομένο και δεν νομίζω ότι «σηκώνει» αμφιβολία. Όσο θα μεγαλώνει η πολιτική και διοικητική ασάφεια της Ε.Ε. θα μεγαλώνει και η οικονομική απόσταση μεταξύ του ευρωπαϊκού νότου και του βορρά.
Η κατάσταση αυτή μόνο σε κάποιας μορφής διάσπαση μπορεί να οδηγήσει. Είτε λοιπόν οι νότιοι θα προχωρήσουν – σπρωχθούν σε ένα άλλο νόμισμα (υποτιμημένο ευρώ) ή θα πρέπει πιεσμένες από την εσωτερική κοινωνική κατάσταση να αποχωρήσουν-δραπετεύσουν από την Ευρωζώνη. Στην περίπτωση αυτή θα φανεί ο σημαντικός ρόλος που έπαιξε η Ελλάδα τις προηγούμενες ημέρες, ίσως και το μόνο (αν και μάλλον κατά λάθος) κέρδος για την χώρα μας και τους λοιπούς νότιους.
Για πόσο καιρό ακόμη οι άνθρωποι στο νότο θα χάνουν τα σπίτια τους (οσονούπω και σ' εμάς) χωρίς να αντιδρούν; Το δεύτερο σημείο έχει να κάνει με μια νέα όσο και οδυνηρή πραγματικότητα. Η παραμονή μιας χώρας στην ζώνη του Ευρώ δεν είναι δεδομένη. Οι ισχυρές χώρες (προεξάρχουσας της Γερμανίας) έχουν πλέον τα όπλα και τα εργαλεία να προκαλέσουν την έξοδο μιας χώρας από το Ευρώ. Πολύς κόσμος σε μια πρώτη ανάγνωση ίσως θεωρήσει ότι η επιλογή αυτή είναι καλοδεχούμενη. Ίσως, κάτω από κάποιες προϋποθέσεις και να είναι.
Όμως, στην παρούσα στιγμή και με τον τρόπο που επιχειρήθηκε στην περίπτωση της Ελλάδας δείχνει την ατολμία των «ηγετών» της Ε.Ε. Σε μια σοβαρή ένωση η παραμονή θα διασφαλιζόταν αυτόματα διότι θα αποτύπωνε τη στιβαρότητα, αποφασιστικότητα και ενότητα της Ε.Ε. Τώρα δείχνει στην παγκόσμια κοινότητα και στις αγορές ( παρεμπιπτόντως ας μας πούνε κάποτε ποιοί είναι οι Αγορές), καθώς και σε όλους τους επίδοξους επενδυτικούς ομίλους ότι επιλέγοντας να δραστηριοποιούν στις χώρες του Νότου( όπου υπάρχει το πρόβλημα) μπορεί ανά πάσα στιγμή να βρεθούνε προ απροόπτων καταστάσεων. Πέραν τούτου η δυνατότητα αυτή ενεργοποιεί ρατσιστικά και άλλα απεχθή κοινωνικά αντανακλαστικά (ήδη υπάρχουν κρούσματα Γερμανών και Ολλανδών τουριστών - κατακτητών σε Ελλάδα και Πορτογαλία, οι οποίοι απαιτούν να τρώνε δωρεάν σε ταβέρνες ή να μην πληρώσουν είσοδο σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους).
Στον Βορρά της Ε.Ε. κάθε φορά που κάτι θα πηγαίνει στράφι θα φταίνε οι «τεμπέληδες» του Νότου και αντίστοιχα όταν τα πράγματα δεν θα είναι καλά στο Νότο ο φταίχτης θα είναι ο «πλούσιος» Βορράς. Θα έχουμε λοιπόν κοινωνικό και οικονομικό ρατσισμό, που πολιτικά ως συνήθως εκφράζεται με την επικράτηση των εξτρεμιστικών άκρων, κυρίως των ακροδεξιών. Η στάση των εταίρων μας το τελευταίο διάστημα των διαπραγματεύσεων (απ)έδειξε ότι η Ε.Ε. έβαλε αυτογκόλ, έχασε σε αξιοπιστία, ενότητα, αυτοπεποίθηση διαχωρίζοντας τον Βορρά από τον Νότο. Αν τώρα κάποιοι θεωρούν ότι τα προγράμματα διάσωσης αποτελούν βοήθεια προς τις χώρες του Νότου τότε θα πρέπει κατά πρώτον να αναρωτηθούν αν στο πλαίσιο ενός νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού μοντέλου αυτά μπορεί να έχουν θετικό αποτέλεσμα η όχι και κατά δεύτερον αν αποτελούν προσπάθεια διάσωσης εκείνων των ιδίων που εκπονούν αυτά τα σχέδια. Η κατάσταση στην Ε.Ε. δεν επιτρέπει ακόμη να απαντήσουμε με σαφήνεια, αλλά φοβάμαι ότι στην επόμενη χώρα που θα οξυνθεί η κρίση θα είναι και μοιραία για την Ε.Ε.
Θα μπορούσαμε να πούμε ακόμη πολλά για το ζήτημα αυτό κάτι που θα γίνει μελλοντικά όταν κατακαθίσει ο κουρνιαχτός των γεγονότων. Σχετικά με το τρίτο σημείο, ο αντίπαλος της Γερμανίας είναι πλέον η Γαλλία. Στις τελευταίες διαπραγματεύσεις αυτό κατέστη σαφές. Π.χ το Ελληνικό πρόγραμμα σχεδιάστηκε από Γάλλους τεχνοκράτες, γεγονός που από μόνο του έβαλε υψηλά εμπόδια στους Γερμανούς. Θα ήταν δύσκολο να στραφούν στον Ολάντ και να του το «πετάξουν» κατάμουτρα ως μη αποδεκτό, νομίζω πως όλοι αντιλαμβανόμαστε το γιατί.
Ένα άλλο στοιχείο είναι η συμμαχία που δημιουργήθηκε γύρω από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ιταλία, Γαλλία Ελλάδα Πορτογαλία στη μια πλευρά με τη «διακριτική» στήριξη των ΗΠΑ ( που δείχνουν να έχουν αντιληφθεί ότι χρειάζεται να μπει φραγμός στη Γερμανική επιθετικότητα) με την Ισπανία σε «ουδέτερο» ρόλο και από την άλλη η Γερμανία έχοντας ως συμμάχους- δορυφόρους τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλόγκ, οι οποίες συμμαχούν, όχι γιατί συμφωνούν με τα «παιδιά από το Βερολίνο» αλλά μάλλον λόγω ιστορική μνήμης, μήπως και κάποια στιγμή βρυχηθεί εκ νέου η ρωσική αρκούδα.
Όλες οι άλλες οι χώρες- πλην της Φινλανδίας- κρατήθηκαν σε έναν διακριτικό ρόλο. Μπορεί να υπάρχουν στελέχη τους σε διάφορα σημαντικά πόστα αλλά η λειτουργία τους ήταν από κάποια στιγμή και μετά καθαρά διαδικαστική.
Με αυτά και με τα άλλα η Γαλλία μπήκε και πάλι στο κάδρο των χωρών που έχουν ρόλο και λόγο στην Ε.Ε. Εν ευθέτω χρόνο (κάτι που θα συμβεί σύντομα) οι Γάλλοι, οι οποίοι βλέπουν τον εαυτό τους ως ένα τμήμα της Μεσογείου, θα αναλάβουν να παίξουνε τον ρόλο που τους έχει ιστορικά απονεμηθεί ( με την «βοήθεια» βεβαίως των ΗΠΑ). Τι έχουν να μας «πουν» όλα αυτά; Ποια θα είναι η εξέλιξη; Αυτά μπορεί να μας τα πει μόνο ο ιστορικός του μέλλοντος. Εμείς κρατάμε ως δεδομένα ότι οι δύο πόλοι στην Ευρώπη θα φέρουν ανακατατάξεις σε κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα αλλάζοντας το πρόσωπο της ευρωπαϊκής περιφέρειας και ως γνωστών όταν υπάρχουν ρευστοί καιροί και εκκρεμότητες θα πρέπει κάθε χώρα και κάθε λαός να επιλέξει ποιό δρόμο θα τραβήξει.
Στα δικά μας, τέλος, άλλη εντολή δόθηκε στην κυβέρνηση και άλλο δρόμο χάραξε, δεν εισακούστηκε ο λαός τουλάχιστον για τώρα. Ελπίζουμε ότι στην επόμενη (συντόμως εκ των πραγμάτων) «κατραπακιά» να ακουστούν οι λαοί, ιδιαίτερα του Νότου, μήπως και βρούμε τις δικές μας πατημασιές πάνω στο χώμα που πατάμε.Πατημασιές που έχουν χαθεί στους αχανείς και δαιδαλώδεις μεταδημοκρατικούς διαδρόμους των Βρυξελλών που ομοιάζουν πια σαν ένας άλλος Πύργος του Κάφκα.
• Ο Αλέξανδρος Χατζηλιάδης έχει
σπουδάσει ευρωπαϊκή ιστορία και ολοκληρώνει μεταπτυχιακό στο Ινστιτούτο
Κοινωνικών Επιστημών του Trakia Universitesi της Αδριανούπολης