Κρατική ραδιοτηλεόραση και αδίστακτη κυβέρνηση

του Κώστα Λαπαβίτσα *

Μόνο με βίαιο και στην ουσία δικτατορικό τρόπο μπορεί να αλλάξει το ελληνικό δημόσιο, μας πληροφόρησαν ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Οικονομικών. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι αν δεν έπαιρνε γενναίες αποφάσεις, η ΕΡΤ θα παρέμενε εσαεί «προπύργιο αδιαφάνειας και σπατάλης» γιατί τα περιβόητα συνδικάτα δεν θα επέτρεπαν αλλαγές.

Τι λέει όμως η ετήσια έκθεση της ΕΡΤ για τη «χρήση του 2011», δηλαδή η οικονομική της εικόνα ως ανώνυμης εταιρείας που περιλαμβάνει ισολογισμό, κερδοφορία, ακίνητη περιουσία, διοικητική δομή, προσωπικό, κλπ.;

Η έκθεση αυτή είναι η πρώτη που γίνεται με βάση τα πρότυπα της ΕΕ. Μας λένε λοιπόν οι ορκωτοί λογιστές ότι η ΕΡΤ είχε οριακή μείωση των εσόδων της από 337 σε 319εκ, για την οποία ευθύνεται η πτώση των διαφημίσεων και των χορηγιών από 29 σε 13εκ. Η πτώση αυτή είναι κοινή για όλον τον τομέα των ΜΜΕ και οφείλεται φυσικά στη βαθιά ύφεση που γνωρίζει η χώρα, με κύριο θύμα τα ιδιωτικά κανάλια που παρουσιάζουν μεγάλες ζημίες. Η ΕΡΤ όμως είναι δημόσια εταιρεία, η οποία βασίζεται στα περίπου 300εκ ετήσια έσοδα από το ανταποδοτικό τέλος. Άρα η πτώση διαφημίσεων και χορηγιών έχει περιορισμένη σημασία για τη βιωσιμότητα και τη λειτουργία της. Επιπλέον έχει αμελητέα τραπεζικά χρέη, σε αντίθεση με τα ιδιωτικά κανάλια που έχουν τεράστια βάρη χρεών. Ο δανεισμός της έχει τη μορφή κυρίως εμπορικής πίστωσης, ενώ δεν αντιμετωπίζει συναλλαγματικό κίνδυνο αφού οι δραστηριότητές της είναι σε ευρώ.

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της έκθεσης όμως είναι ότι η ΕΡΤ αύξησε τα κέρδη της, μετά τους φόρους, από 20 σε 42εκ, παρά την πτώση των εσόδων της. Σε τι οφείλεται αυτή η επιτυχία;

Η λόγος είναι προφανής: η ΕΡΤ μείωσε το λειτουργικό της κόστος, το οποίο είναι κυρίως κόστος μισθοδοσίας που έπεσε από 140 σε 121εκ, ή αναλογικά από 42% σε 38% επί των εσόδων. Πως όμως έπεσε τόσο δραστικά το κόστος μισθοδοσίας μέσα σε ένα χρόνο σ’ αυτό το «προπύργιο αδιαφάνειας και σπατάλης»; Ο πίνακας μας δίνει την απάντηση:

	31.12.2010	31.12.2011
Μισθωτοί αορίστου χρόνου	3127	2818
Μισθωτοί ορισμένου χρόνου	99	574
Σύνολο	3226	3392

Η ΕΡΤ μέιωσε το λειτουργικό της κόστος αλλάζοντας άρδην τη σύνθεση του προσωπικού της μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Συνεχίζει να έχει υψηλό αριθμό εργαζομένων, αλλά μείωσε δραστικά τους μόνιμους εργαζόμενους και διόγκωσε εξαιρετικά τους μισθωτούς ορισμένου χρόνου που λαμβάνουν γλίσχρες αμοιβές. Η υπερεκμετάλλευση αυτών των εργαζομένων έφερε την αύξηση των κερδών. Η ΕΡΤ αλλάζει και γρήγορα μάλιστα, αν και εις βάρος μεγάλου μέρους του προσωπικού της.

Συνοπτικά, λοιπόν, η ΕΡΤ είναι η μεγαλύτερη εταιρεία των ελληνικών ΜΜΕ, με σημαντικό μερίδιο τηλεθέασης (περίπου 13% συνολικά, δηλαδή ΝΕΤ, ΕΤ1, ΕΤ3). Μόνο το MEGA και ο Antenna έχουν μεγαλύτερα μερίδια, 20% και 17% αντίστοιχα, δηλαδή όχι ιδιαίτερα μεγαλύτερα αν αναλογιστεί κανείς τη διαφορά στην ποιότητα των προγραμμάτων. Σε αντίθεση επίσης με τα ιδιωτικά κανάλια, η ΕΡΤ είναι κερδοφόρα. Έχει όμως σχετικά υψηλότερο ποσοστό εργαζομένων ως προς τις πωλήσεις της σε σύγκριση με τα ιδιωτικά κανάλια. Σε σημαντικό βαθμό αυτό οφείλεται στις υψηλές τεχνολογικές της δυνατότητες σε σχέση με τα ιδιωτικά κανάλια, όπως και στη συνταγματική της υποχρέωση να καλύπτει όλον τον ελλαδικό χώρο. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι οφείλεται και σε σχέσεις νεποτισμού τις οποίες πρώτοι καλλιέργησαν οι έλληνες πολιτικοί που τώρα κόπτονται για τις «μεταρρυθμίσεις».

Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι η δικτατορική παρέμβαση της κυβέρνησης δεν έχει να κάνει με την ίδια την ΕΡΤ ως εταιρεία. Η ΕΡΤ έχει ήδη δραστικά αλλάξει τη σύνθεση του εργατικού της δυναμικού με αθρόες προσλήψεις εργαζομένων σε συνθήκες σκληρής εκμετάλλευσης. Αλλά ακόμη και αν το πρόβλημα ήταν οι προσλήψεις υψηλόμισθων μέσω πολιτικών επαφών, ο χειρότερος τρόπος για να λυθεί είναι να κλείσει η ΕΡΤ με το έτσι θέλω και να ξανανοίξει όταν αποφασίσει η κυβέρνηση και με σαφώς μικρότερο αριθμό εργαζομένων. Με τις σημερινές συνθήκες στην αγορά εργασίας, ο φορέας που θα προκύψει θα είναι απολύτως ελεγχόμενος και η επάνδρωσή του θα είναι η αποθέωση του πολιτικού μέσου.
Η κυβέρνηση προχώρησε σε αυτήν την κίνηση όχι λόγω της ίδιας της ΕΡΤ, αλλά επειδή το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων καταρρέει, τα φορολογικά έσοδα υπολείπονται σημαντικά του στόχου και η Τρόικα απαιτεί την άμεση απόλυση δημοσίων υπαλλήλων. Παρά τις σχεδόν υστερικές διαβεβαιώσεις ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει τεράστια επιτυχία και είναι στα πρόθυρα οικονομικού θαύματος, η χώρα αποσυντίθεται και οι προοπτικές ανάπτυξης είναι μηδαμινές.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση παίρνει όλο και πιο ακραία και αντιδημοκρατικά μέτρα θέλοντας να μεταβάλλει την κοινωνική ισορροπία ακόμη περισσότερο εναντίον των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων. Ο άμεσος στόχος της είναι επίσης να προχωρήσουν παρόμοιες αλλαγές στον υπόλοιπο δημόσιο τομέα. Στην περίπτωση της ΕΡΤ όμως ο υπολογισμός της αποδείχθηκε λανθασμένος, η προσβολή στις δημοκρατικές ευαισθησίες του ελληνικού λαού ήταν πολύ μεγάλη και η αντίδραση - εγχώρια και διεθνής - εντονότατη.

Δύο βήματα έχουν μεγάλη σημασία τη στιγμή αυτή. Το πρώτο είναι να υπάρξει ενίσχυση των εργαζομένων της ΕΡΤ με νέες μορφές αυτοοργάνωσης, στήριξης από ευρύτερα λαϊκά στρώματα, αλλά και από τους οργανωμένους εργατικούς φορείς. Η ΕΡΤ μπορεί να αποδειχθεί ο καταλύτης που θα αναζωογονήσει τις λαϊκές αντιδράσεις στα όσα τραγικά συνεχίζουν να συμβαίνουν. Το δεύτερο είναι να υπάρξει αλλαγή της ισορροπίας στο πεδίο της «μεγάλης πολιτικής». Η κυβέρνηση αυτή είναι καταστροφική για τη χώρα, αδίστακτη, ετοιμόρροπη και ολοένα και πιο αντιδημοκρατική. Όσο πιο γρήγορα πέσει τόσο πιο γρήγορα θα μπορεί να ελπίσει η κοινωνία.

* καθηγητής οικονομικών στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Μελετών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.