Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες: Σε συνθήκες εξαθλίωσης οι ανήλικοι πρόσφυγες στον Έβρο

Πολλαπλές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών διαπιστώνει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) σε έκθεσή του που δόθηκε την Παρασκευή στη δημοσιότητα σχετικά με την κατάσταση των ασυνόδευτων παιδιών και εφήβων αιτούντων ασύλου που βρέθηκαν σε διάρκεια ενός έτους στο κέντρο κράτησης Φυλακίου Ορεστιάδας. Η έκθεση παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της εκστρατείας «Κανένα Παιδί Πίσω από τα Κάγκελα – End Immigration Detention of Children» που συντονίζει η αυστραλιανή International Detention Coalition, και η οποία τον Ιούνιο εστίασε στην Ελλάδα.

Στριμωγμένα κατά μέσον όρο 55 με 65 παιδιά σε κελί που χωρά 40 άτομα, χωρίς επαρκή και κατάλληλη τροφή (π.χ. γάλα, φρούτα, ζεστό ρόφημα), βρώμικα, υπό ανθυγιεινές συνθήκες, με χιόνι ή καύσωνα, χωρίς να βγαίνουν στον ήλιο ούτε να έχουν επικοινωνία με τον έξω κόσμο, βρέθηκαν από τον Μάρτιο του 2011 έως τον περασμένο Μάρτιο, συνολικά 572 παιδιά και έφηβοι πρόσφυγες. Ο προαυλισμός και ο προσωπικός χώρος, η υγεία και οι βιοτικές ανάγκες που προβλέπονται και από την ελληνική νομοθεσία, δεν τηρούνται, ενώ ιατροφαρμακευτική περίθαλψη υπάρχει χάρις στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, που μαζί με την Άρσις και το ΕΣΠ μοιράζονται τον υπέρμετρο όγκο της βοήθειας που απαιτεί η κατάσταση στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα των συνθηκών που επικρατούν στο Φυλάκιο, τα παιδιά και οι έφηβοι πρόσφυγες υποφέρουν από δερματίτιδες, κρυολογήματα, πυρετούς, γαστρεντερίτιδες (πίνουν νερό από τη βρύση της τουαλέτας του κελιού), ενώ σε ό,τι αφορά στην ψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση, διακατέχονται από φόβο, ανασφάλεια, αποπροσανατολισμό, φοβίες, άγχος.

Εκτός από τις ακατάλληλες συνθήκες κράτησης, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες που φθάνουν στον Εβρο έπειτα από μακρύ και δύσκολο ταξίδι κατά τη διάρκεια του οποίου συχνά χωρίζονται από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους και προέρχονται στη συντριπτική τους πλειονότητα από Συρία, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Μαρόκο, Αλγερία και Ιράν, έρχονται αντιμέτωποι με ένα μάλλον δύσκαμπτο νομοθετικό πλαίσιο. Αν και παιδιά, αντιμετωπίζονται ως «παράνομοι μετανάστες» σύμφωνα με την τριακοντασέλιδη έκθεση του ΕΣΠ, δεν τυγχάνουν νομικής εκπροσώπησης και ενώ δεν είναι απελάσιμα έως ότου εξακριβωθούν οι συνθήκες και οι λόγοι που τα οδήγησαν μέχρις εκεί, «οι αποφάσεις απέλασης εκδίδονται χωρίς εξέταση κατά πάγια πρακτική των αστυνομικών αρχών και λειτουργούν ουσιαστικά ως νόμιμο έρεισμα της κράτησης όλων των παιδιών μέχρις ότου καταστεί δυνατή η φιλοξενία τους σε ειδικό χώρο».

Στην πλειονότητά τους πρόκειται για αγόρια εφήβους ηλικίας 16 χρόνων, λιγότερα είναι εκείνα των 13,14,15 και 17 ετών, όπως και εκείνα που κοντεύουν να συμπληρώσουν τα 18, ενώ τα ασυνόδευτα ανήλικα κορίτσια δε φθάνουν ούτε το 1% του συνόλου, με τις ηλικίες τους να κυμαίνονται από 14 έως 16 ετών. Ωστόσο, η λανθασμένη καταγραφή της ηλικίας είναι συχνό φαινόμενο, κυρίως εξαιτίας της απουσίας «συγκεκριμένου μηχανισμού εξακρίβωσης. Τα παιδιά είναι ό,τι δηλώσουν και εφόσον αυτό συμφωνεί με τη διάπλαση και την εμφάνισή τους». Τα δεδομένα για τη σύνταξη της έκθεσης συνέλεξαν μέχρι τον περασμένο Μάρτιο τέσσερις δικηγόροι και δύο διερμηνείς του ΕΣΠ που έμειναν σε Ορεστιάδα, Αλεξανδρούπολη και Ροδόπη από τον Μάρτιο του 2011, ευρισκόμενοι εκεί για να συνδράμουν νομικά αιτούντες άσυλο, όχι αποκλειστικά ανήλικους. Ωστόσο, στην πορεία, «η προσοχή εστιάστηκε στους ανηλίκους και αναπτύχθηκε μια ιδιαίτερη αλληλεπίδραση μαζί τους».

Οπως επισημαίνεται, η σύνταξη της έκθεσης αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση όσων ασχολούνται με τους ανηλίκους αλλά και στην ανάδειξη του τι σημαίνει για ένα παιδί ή έφηβο η εμπειρία της κράτησής του στον Εβρο, καθώς και πόσο επηρεάζει τη μετέπειτα πορεία του. Τα μέλη του ΕΣΠ μόνο τους οκτώ από τους δώδεκα μήνες μπόρεσαν να καταγράψουν τις παρατηρήσεις τους, άλλοτε λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών και άλλοτε «λόγω περιορισμένης πρόσβασης στο κέντρο από τις Αρχές». Το Φυλάκιο επελέγη επειδή είναι το μόνο με κελί αποκλειστικά για ανηλίκους. Στην Ελλάδα υπάρχουν επτά δομές φιλοξενίας για ανηλίκους: δύο στα Ιωάννινα (Κόνιτσα, Πωγωνιανή), ένα στη Λέσβο, ένας ξενώνας της «Αρσις» στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης, ένα στον Βόλο και το Εθνικό Ιδρυμα Νεότητας στους Αμπελοκήπους, ωστόσο είναι περιορισμένη η διαθεσιμότητα χώρου φιλοξενίας.

Η έκθεση παρουσιάστηκε την Παρασκευή σε αφιέρωμα του ΕΣΠ με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα του Πρόσφυγα (20/6) και περιελάμβανε ενημέρωση από δικηγόρους του Συμβουλίου, εκπροσώπους της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και του Συνηγόρου του Παιδιού, τις ψυχιάτρους κ. Κατερίνα Μάτσα και Θεοδώρα Καρβούνη από το 18 Άνω.